Absint

Hoe het allemaal begon

Volgens een van de verhalen, die vertellen over de oorsprong van Absint, sloeg de Franse arts Pierre Ordinaire op de vlucht voor de gevolgen van de Franse Revolutie en kwam terecht in het Zwitserse Couvet. Om daar zijn vak te kunnen uitoefenen zocht hij in de omgeving naar allerlei kruiden en sprak met plaatselijke genezers. Een van de kruiden die zijn bijzondere nieuwsgierigheid opwekte was absintalsem, ook wel alsem genoemt. Men vertelde hem dat het voor vele kwalen en helende werking had.

Etiket van de firma Dubied Pere et fils

 Ordinaire ontwikkelde zijn eigen recept voor een panacee^1. op basis van alsem, anijs en venkel. Om de zeer bittere smaak van de alsem te verminderen, voegde hij er nog andere kruiden aan toe zoals hyssop en citroenmelisse, en alcohol. Deze elixer bleek inderdaad een positieve uitwerking te hebben op zijn patienten.
Na zijn dood kwam zijn recept bij de twee zussen Henroid terecht die ook in Couvet woonden. Zij hebben het in 1798 verkocht aan de Fransman Major Daniel Henri Dubied. Deze was helemaal niet van plan om een medicijn te gaan verkopen, maar hij wilde met dit recept een heerlijke drank gaan maken. In datzelfde jaar trouwde zijn dochter met Henri-Louis Pernod en Major begon direct hierna, samen met zijn zoon en schoonzoon Henri een eerste distellerij in Couvet, onder de naam Dubied Pere et fils.

De eerste jaren werden gebruikt om het recept verder uit te werken en te verbeteren, en gaandeweg begon er een bescheiden productie op gang te komen die al snel begon toe te nemen; er was vooral vraag vanuit Frankrijk. Mede doordat de uitvoerkosten maar bleven stijgen, besloten zij in 1805 naar Frankrijk te gaan om in Pontarlier een grote distellerij te gaan bouwen.
Na 20 jaar waren dit er al vier en het bleef maar groeien. Eerst in Pontarlier, later op meer plaatsen in Frankrijk en snel volgden andere landen in Europa en zelfs Amerika. In de laatste kwart van de 19e eeuw was bij iedere stad met een redelijke omvang wel een distellerij te vinden.

Artemisia Absinthium

(bron: BioLib)

Alsem als medicijn

Als medicijn is het kruid al beschreven in de Egyptisch Ebers-papyrus (ca. 1550 voor Christus), nu te vinden in de bibliotheek van de universiteit van Leipzig, en er zijn vermeldingen uit de middeleeuwen over alsem in diverse kruidenboeken. Een voorbeeld uit een later kruidenboek is de pagina hier links,  Artsenijgewassen uit 1796.

Alsem had een gunstige werking tegen infecties en koorts, werd toegepast bij vrouwenziekten en als ontwormingsmiddel. Daarnaast wekt het de eetlust op en stimuleert de spijsvertering.

Alsem als smaakmaker

In De re coquinaria uit de 4de eeuw zijn verzamelde recepten te vinden, geschreven door de rijke Romein Apicius (42 v C.-37 n C). Hierin beschrijft hij alsem als een ingredient voor absintwijn en sauzen, als smaakmaker in wijnen en als keukenkruid.

Hoe kon Absint zo populair worden?

In de loop van de 19e eeuw verspreidde Absint zich steeds verder. Toen Franse soldaten naar Algerije werden gezonden, kregen zij Absint mee om zich te  beschermen tegen koorts, infecties en malaria. De bitter smakende stof in alsem bevat o.a. kinine, dit bleek een goed middel tegen malaria te zijn. In 1830 veroverden zij Algiers en Algerije werd een kolonie van Frankrijk. De soldaten die terug naar huis gingen verspreidden de Absint verder over Frankrijk, zoals in Parijs waar de burgerij al snel het drankje wist te appreciëren.

In de derde kwart van de 19e eeuw veroorzaakte de beruchte druifluis, phylloxera, een ware ramp in Europa. Alleen al in Frankrijk werd in 1863 tweederde van de druivenstokken vernietigd. Het beetje wijn dat nu nog over was, vond zijn weg naar de happy few onder de rijke klasse, maar de middenklasse kon zich dit al niet meer veroorloven.
Aan het einde van de eeuw werd er zoveel Absint geproduceerd, waaronder ook van veel mindere kwaliteit, dat het een volksdrankje werd dat iedereen zich kon permitteren.

 Populair gemaakt door kunstenaars, dichters, schrijvers en intellectuelen

Parijs was in deze tijd het belangrijkste centrum voor de kunsten. Kunstenaars werden erdoor aangetrokken als een magneet en ook zij leerden Absint kennen. Het werd zo populair onder hen, dat ze de drank de bijnaam De Groene Fee gaven, omdat zij hen zo inspireerden in hun werk; door haar werd hun creativiteit geprikkeld. Op zich niet verwonderlijk dat rond de klok van 17:00 uur de cafeetjes en terrassen volliepen met mensen die op dit groene uur hun aperatiefje kwamen nemen.
Er waren vele beroemde kunstnaars onder hen, schilders zoals Edouard Manet (1832-1883), Vincent van Gogh (1853-1890) en schrijvers, zoals Guy de Maupassant (1850-1893), Oscar Wilde (1854-1900) en de Amerikaan Ernest Hemingway (1899-1961).
In Amerika, in de populaire clubs in steden als New York, Chicago en San Fransisco werd volop Absint geschonken. Een van de meest geliefde clubs was The Old Absinthe House in New Orleans.

Edouard Manet, De absint drinker (1859)

Vincent van Gogh, Stilleven met absint (1887)

Edgar Degas, de absint drinkers (1876)

Picasso, De absint drinker (1903)

Viktor Oliva (1861 – 1928), De absint drinker (1901), zijn beroemdste schilderij, nog steeds te zien in zijn favoriete café Slavia in Praag

Jean Beraud, De drinkers (1908)

Het ritueel

Een bepaalde hoeveelheid absint werd in een robuust glas op voet geschonken. Vaak was een maatstreep op het glas te vinden of had het glas een extra kleine holte onderin. Vervolgens plaatste men een geperforeerde lepel op het glas met daarop een suikerklontje. Het grote glas werd afgevuld met koud water die over het suikerklontje in het glas stroomde. De heldere absint werd nu troebel, dit noemde men louche. Met de lepel werd de drank geroerd en het aperatief was klaar om gedronken te worden.

Absintisme

Niet iedereen was gecharmeerd van  Absint. In het begin kwamen er kleine, negatieve berichtgevingen over mensen die er ernstige ziektes van kregen. Er kwam onderzoek, werd steeds meer over gepuliceerd, er ontstonden belangenverenigingen die vol overtuiging beweerden dat deze drank de veroorzaker was van verwarring, hallucinaties, epileptische aanvallen, waanzin en krankzinnigheid. De drank zou ook nog eens verantwoordelijk zijn voor een slecht nageslacht.
In Amerika werd er in 1913 zelfs een film gemaakt om de mensen te waarschuwen voor de gevolgen van het drinken van absint.

Glen White in Gem’s great instructive play, Absinthe; Reflective moment (1913)

Er begon zich een steeds negatiever beeld af te tekenen. Een beeld van een waanzinnige, een gevaarlijke verslaafde. Niemand wilde hiermee geassocieerd worden waardoor de populariteit sterk afnam.

Het was een zeer tragische gebeurtenis in 1905 die aanleiding was om het produceren, verhandelen en drinken van Absint bij wet te verbieden, als eerste in het land waar het Absint verhaal begon. Het speelde zich af in Zwitserland, toen Jean Lanfray met een slok te veel op thuis kwam. Tijdens een woordewisseling met zijn zwangere vrouw schoot hij haar dood. Ook zijn twee kleine dochtertjes wachten dit lot. Een psycholoog verklaarde in de rechtbank dat dit te wijten zou zijn aan de absintwaanzin waar hij aan zou leiden. Een aantal dagen later pleegde Lanfray zelfmoord.
Na het verbod in Zwitserland volgde andere landen, België in 1906, Nederland in 1909, Amerika in 1912, Frankrijk in 1914… Absint begon te verdwijnen.

Is Absint gevaarlijk?

In de 19e eeuw dacht men dat de stof thujon die in alsem zit de veroorzaker was van al deze ellende. Hedendaags onderzoek geeft aan dat Absint niet schadelijker is dan andere typen alcohol, en hoewel er een enigszins hallucinerende werking uit gaat bij een zeer hoge dosis thujon, zou men al lang bezweken zijn aan alcoholvergiftiging om maar iets te kunnen merken van thujon.
Men kan zich afvragen of destijds de alcohol wel altijd op de juiste manier bereid werd, of dat andere toegevoegde schadelijke stoffen – zoals koper om een nog mooiere groene kleur te krijgen – voor bepaalde symptomen verantwoordelijk waren.

De Absintwet in Nederland

Nog ouder dan de Opiumwet, ingevoerd in 1919, was de Absintwet tot voor kort nog van kracht. Hier werd een Amsterdamse slijter in 2003 mee geconfronteerd toen hij een boete kreeg voor de verkoop van Absint.
Hij weigerde deze boete te betalen en stapte naar de rechter. De uitspraak kwam in 2004. Absint mag verkocht worden op voorwaarde dat het thujongehalte binnen de gestelde norm in de drank aanwezig is. Deze norm was al eerder gereguleerd door de Europese Unie en de Absintwet werd opgeheven. Dit gebeurde ook in andere landen,  Zwitserland  bijvoorbeeld  in 2005, Amerika in 2007.

Heropleving

Er is inmiddels een hernieuwde belangstelling ontstaan voor Absint. Distellerijen in Europa gebruiken oude recepten en bedenken nieuwe. Dit is ook het geval in Amerika, waar een Amerikaanse rockster, Marylin Manson,  zijn eigen Absint op de markt zette onder de naam Mansinthe met een alcoholpercentage van 66,6%.

Copyright (c) 2015 – Bonum Vitae
Lees hier over het gebruik van deze informatie

Bronnen:

• Jancis Robinson – The Oxford Companion to Wine – ISBN 978 0 19 860990 2
• Kunstbibliotheek – Eten en drinken – ISBN 978 90 5544 691 9
• Leo Moulin – Europa aan tafel: een cultuurgeschiedenis van eten en drinken – ISBN 90 6153 193 4
• Wikipedia: Absint
• Wikipedia: Victor Oliva
• Wilde Planten in Nederland en België
• Plantaardigheden
• Absinth.com
• Jellinek kliniek
• De Groene Fee
• Pleitnota
• Absinthe Helfrich
• La Fée Verte
• The Wormwood Society
• Absynthe Drtinkers
• Absinthes.com
• Nissaba – Godinnen uit de hele wereld
• The Abinthe Buyers Guide
• Absintmuseum Couvet
• Absinthe101
• Trouw: over de werking van absint

^1. een denkbeeldig geneesmiddel dat overal voor zou helpen. Genoemd naar Panacea, een Griekse godin van de genezing. ↑